به گزارش قم‌سینما، برنامه تلویزیونی جام‌جم شب گذشته به بحث درباره مشکلات دستمزد‌ها و کپی رایت پرداخت و اینکه نهاد تنظیم‌گر و نظارتی در صداوسیما بماند یا به ارشاد برود یا جایی دیگر مستقر شود.

بر اساس این گزارش، محمدمهدی عسگرپور دبیر انجمن صنفی شرکت‌های نمایش ویدئویی آنلاین که شامگاه گذشته مهمان این برنامه بود، در پاسخ به اینکه چرا ضرورت تنظیم‌گری و قانون‌گذاری، به‌ویژه در حوزه‌هایی که ماهیتشان به هنر، سرگرمی و فرهنگ مربوط می‌شود، احساس می‌شود و اینکه آیا این در دنیا متداول است که در این حوزه‌ها قانون‌گذاری و تنظیم‌گری صورت گیرد؟ با بیان اینکه انتظام‌بخشی بحث مهمی است، در عین حال گفت: وظیفه حکومت‌ها اساساً نه تنها در این عصر مدرن که در طول تاریخ نیز وجود داشته است، اما در عصر حاضر به شکل جدیدتری ظهور کرده است. این وظیفه معمولاً در دو حوزه عمده تعریف می‌شود؛ یکی حوزه امنیت و دیگری حوزه انتظام‌بخشی. امنیت در مفهوم عمومی‌اش می‌تواند شامل امنیت فیزیکی باشد، مثل نیروی انتظامی، نظامی و ارتش، اما در واقع امنیت دارای شاخه‌های مختلفی است؛ از جمله امنیت روانی، امنیت در زمینه سوادآموزی که خود به تثبیت امنیت کمک می‌کند و بسیاری دیگر از مسائل مرتبط با بهداشت روان که باید در این خصوص برنامه‌ریزی شود.

در ادامه این نشست، عسگرپور با بیان اینکه اگر انتظام‌بخشی در حکومتی به درستی انجام نشود، به‌طور طبیعی جامعه با هرج و مرج مواجه می‌شود، گفت: اگر به درستی نظارت نشود، ممکن است با پدیده‌هایی مانند رانت‌خواری و دیگر مسائل مواجه شویم. به همین دلیل، این دو حوزه یعنی امنیت و انتظام‌بخشی، اساس اداره هر حکومتی است. اگر بخواهید ببینید که یک حکومت به‌درستی عمل می‌کند، به نظر من می‌توانید با بررسی این دو حوزه و زیرمجموعه‌های آنها، عملکرد آن حکومت را ارزیابی کنید.

در ادامه این گفتگو، عسگرپور درباره انتظام بخشی در حکومت‌ها گفت: در برخی مواقع، حکومتی ممکن است تصور کند که وظایفش فراتر از دو حوزه امنیت و انتظام‌بخشی است. به‌عنوان مثال، دولت ممکن است بخواهد علاوه بر انتظام‌بخشی، وارد عرصه‌های دیگری مانند تولید شود و حتی در رقابت‌های بازار خود را دخالت دهد. این مسئله به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند صوت و تصویر، ارز، کالا‌ها و خودرو مشهود است. در بسیاری از این حوزه‌ها، دولت به اشتباه وارد شده و نقش خود را از حوزه انتظام‌بخشی به بخش‌های دیگر کشانده است. این مداخله‌های غیرضروری موجب می‌شود که دولت نه‌تنها از مسئولیت اصلی خود در زمینه انتظام‌بخشی دور شود، بلکه در بازار‌ها به یکی از فاعلان اقتصادی تبدیل شود. در جایی که باید فقط انتظام‌بخشی انجام دهد، خود را در موقعیت‌هایی می‌یابد که در آن باید نقش ارزیاب و تولیدکننده را ایفا کند، و این به هم‌ریختگی و اختلالی را در بسیاری از حوزه‌ها به وجود می‌آورد. در نهایت، این مسئله به دلیل سوءتفاهم در تعریف و درک نقش حکومت در نظم‌بخشی و اشتیاق بیش از حد به حضور در بازار ایجاد می‌شود، که در نهایت باعث خروج از حوزه وظایف اصلی حکومت می‌شود.

در ادامه محمدرضا عباسیان مدیرعامل پلتفرم آی‌نت که از دیگر مهمانان «جام‌جم» بود، در پاسخ به پرسش مجری که الگوی مطلوب تنظیم‌گری چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد، فارغ از اینکه ساترا یا هر نهاد دیگری این وظیفه را انجام دهد؟ توضیح داد: باید نظارت دقیقی وجود داشته باشد تا از ورود محتوای مضر و آسیب‌زننده جلوگیری شود. مثال‌هایی که در دنیا وجود دارد نشان می‌دهند که این نوع نظارت، به‌ویژه در موارد حساس، بسیار جدی گرفته می‌شود و دولت‌ها هیچ کوتاهی در این زمینه نمی‌کنند. البته باید به بحث‌های تشویقی نیز اشاره کرد که در این حوزه‌ها، محصولات باید به گونه‌ای تنظیم شوند که به رشد مثبت فرهنگی کمک کنند.

او ادامه داد: خاطرم هست که در حدود سال‌های ۸۸، ۸۹ و ۹۰ در جشنواره برلین بودیم و بحث‌هایی مبنی بر ترویج فیلم‌هایی با مضامین همجنس‌گرایانه و دگرباشی مطرح شد. آن زمان ما باور نمی‌کردیم که چنین مسائلی به یک جریان جهانی تبدیل شود، اما امروز پس از گذشت بیش از یک دهه می‌بینیم که این‌گونه فیلم‌ها نه تنها ترویج می‌شوند، بلکه به جریان‌های اصلی سینمایی تبدیل شده‌اند. این تفاوت‌ها به‌شدت در فرهنگ ایران و غرب مشهود است. برای مثال، در غرب رده‌بندی‌هایی برای محصولات فرهنگی وجود دارد که به راحتی می‌توانند هر نوع محتوایی را برای گروه‌های سنی مختلف مجاز کنند، اما در ایران، حتی بزرگ‌تر‌ها نیز از دیدن بعضی از محتوای فرهنگی با یکدیگر خجالت می‌کشند.

در ادامه این برنامه عسگرپور در پاسخ به اینکه جایگاه تنظیم‌گری در صدا و سیما را چگونه تبیین می‌کند؟ اظهار کرد: این فرآیند، که به نوعی به صورت دیجیتالی تغییر کرده است، در نهایت همچنان همان شیوه سنتی را دنبال می‌کند. در حال حاضر، با همان روش‌های گذشته مواجه هستیم که تنها با ابزار‌های جدید دیجیتال همراه شده‌اند. به‌عنوان مثال، فیلم‌نامه‌ها پیش از تولید به وزارت ارشاد ارسال می‌شوند و در این فرآیند همچنان شورا‌هایی برای نظارت بر آنها تشکیل می‌شود. این ساختار، که معمولاً توسط حاکمیت تعیین می‌شود، به طوری است که نهاد‌های صنفی معمولاً در آن نقش تأثیرگذاری ندارند. این شیوه تنظیم‌گری، چه در سینما و تلویزیون و چه در ساترا، عملاً کارایی خود را از دست داده است و به‌نظر می‌رسد که این روش در دنیای امروز دیگر پاسخ‌گو نیست. اگر ما به این شیوه قدیمی تنظیم‌گری ادامه دهیم، نمی‌توانیم به نتیجه مطلوبی برسیم و همچنان با چالش‌های زیادی روبه‌رو خواهیم بود.

عسگرپور در ادامه بیان کرد: اگر هدف تنها تشکیل شورا‌های بیشتر برای نظارت باشد، در نهایت تنها به پیچیدگی‌های فرآیند تصمیم‌گیری افزوده می‌شود.

او با ذکر مثالی از فرآیند ارائه طرح به صداوسیما، گفت: وقتی طرحی به این سازمان داده می‌شود، پیش از تولید یک سریال یا برنامه، حلقه‌های مختلفی از بررسی و نظارت به‌وجود می‌آید. این حلقه‌ها به قدری پیچیده‌اند که اگر کسی بخواهد آنها را یادداشت کند، تصور خواهد کرد که این فرآیند کاملاً پیچیده و غیرمنطقی است. فرآیند‌های فعلی تنظیم‌گری در رسانه‌ها دیگر پاسخ‌گوی نیاز‌های فرهنگی و هنری امروز نیست. برای پیشرفت و بهبود وضعیت، باید رویکرد‌های جدید و مؤثرتری اتخاذ کرد و از شیوه‌های ناکارآمد و قدیمی فاصله گرفت. در این راستا، باید به حضور بیشتر نهاد‌های صنفی و تخصصی در فرآیند نظارت و تنظیم‌گری توجه شود تا این فرآیند‌ها از حالت پیچیده و غیرمؤثر خارج شوند.

عسگرپور گفت: حقیقت این است که ما سال‌هاست در حال تجربه شرایطی هستیم که بسیاری از دوستان ما که به‌طور کامل از حوزه فرهنگ به مسئولیت‌های دولتی و نظارتی منتقل شده‌اند، به نوعی به مأمور و معذور تبدیل شده‌اند. من کاملاً می‌فهمم که دلیل این تغییرات از کجا نشأت گرفته، اما بحث اصلی این است که وقتی از نظارت صحبت می‌کنیم، آیا می‌خواهیم دوباره در همان مدار تکراری حرکت کنیم؟ این که یک شورا امروز در ساترا باشد، فردا در وزارت ارشاد و پس‌فردا در جایی دیگر، تفاوتی ندارد. ممکن است هر سازمانی نظیر ساترا یا دیگر نهاد‌ها بگویند که باید یک شورا تشکیل شود، اما در واقع هدف من از این بحث چیز دیگری است.

عسگرپور با بیان اینکه دولت‌ها به‌طور کلی نشان داده‌اند که تمایلی به همکاری با بخش خصوصی ندارند و این مسأله در بسیاری از شورا‌ها مشهود است، گفت: در هیچ‌کدام از ترکیب‌های شورا‌ها نمی‌توانید شاهد حضور نهاد‌های صنفی باشید، که این یک ایراد اساسی است. طبق قانون بهبود محیط کسب و کار، باید نظر انجمن‌ها و نهاد‌های صنفی قبل از تصویب هرگونه آیین‌نامه و مصوبه از طرف دولت گرفته شود. اما این اتفاق هیچ‌گاه نیفتاده است. در واقع، در هر شورایی که می‌بینید، اغلب ترکیب اعضا شامل افرادی است که از نهاد‌های حقوقی و دولتی آمده‌اند، اما نهاد‌های صنفی تقریباً هیچ‌گاه در آنها حضور ندارند.

به باور عسگرپور یکی از ایرادات اصلی تنظیم‌گری فعلی این است که دولت مردان تمایلی به حضور نهاد‌های صنفی در فرآیند تصمیم‌گیری ندارند.

خاطر نشان می‌شود عباسیان نیز در پایان این گفتگو عنوان کرد: با توجه به چالش‌های اقتصادی که پلتفرم‌ها در مدیریت و تولید محتوا با آن مواجه‌اند، به نظر می‌رسد که همکاری و حمایت ساترا و مسئولان دیگر برای کمک به پلتفرم‌ها در ارائه محتوای مناسب برای مخاطبان، اهمیت ویژه‌ای دارد. در این صورت، پلتفرم‌ها می‌توانند محتوای بهتری عرضه کنند که هم از نظر فرهنگی غنی‌تر باشد و هم با نیاز‌های مخاطب هم‌خوانی بیشتری داشته باشد!